Leiden Noord verduurzaamt

Ruim twintig jaar geleden verhuisden Anja en Axel uit Duitsland naar een huis uit 1920 in Leiden Noord dat ze verbouwden en verduurzaamden met onder andere isolatie, zonnepanelen en een zonneboiler. Naast deze grotere investeringen, was er ook oog voor kleine, energiebesparende maatregelen. Kieren werden gedicht en alle gloei- en halogeenlampen vervangen door ledverlichting. Nu zijn ze beiden wijkambassadeurs in Leiden Noord. Axel geeft op de achtergrond vooral technische ondersteuning en Anja is actief naar buiten toe en wil zo veel mogelijk bewoners meenemen in de duurzaamheidsuitdaging.

Wat inspireerde jullie om wijkambassadeur te worden?

‘Dat ging eigenlijk als vanzelf’ zegt Anja. ‘Ja’, beaamt Axel. ‘Ik houd me bezig met ecologisch bouwen en het ontwikkelen van duurzame bouwconcepten en bracht mijn kennis en ervaring in bij de Leidse Milieuraad. Zo raakte ik jaren geleden zijdelings betrokken bij de ontwikkeling van de Klimaatagenda, rond 2016 vervolgd door de Duurzaamheidsagenda. Daar ontstond toen het idee dat het verduurzamen van woningen eigenlijk vanuit de wijken zelf zou moeten worden uitgedragen.’ Anja gaat verder. ‘Axel belde mij vanuit het overleg, vertelde dit en zei gelijk dat wij dit eigenlijk zouden moeten doen in onze wijk. We hebben al zoveel gedaan en dus veel ervaring. We deelden onze ervaringen al met onze buren en merkten dat we hen inspireerden om ook aan de slag te gaan. Dus waarom zouden we dit niet verder uitbreiden? Dus toen gemeente Leiden op zoek ging naar wijkambassadeurs hebben wij ons gelijk aangemeld. We zijn klein begonnen in onze eigen buurt en hebben ons werkgebied steeds verder uitgebreid. Nu zijn we actief in Maredijk tot en met De Kooi en van de Singel tot de grens Merenwijk.’

Duurzame Interieurarchitect

‘Anja is opgeleid en werkzaam als interieurarchitect. ‘Bij verbouwingen let ik altijd op goede isolatie en duurzame materialen en techniek. Ik vind het belangrijk om er niet alleen een mooie ruimte met een indrukwekkende sfeer te laten ontstaan, maar dat de vernieuwing ook duurzaam, energiezuinig en liefst circulair is. Daarnaast ben ik bestuurder geweest bij de Ideewinkel en werkte ik ook van daaruit mee aan duurzame ontwikkelingen.’

Ambassadeurschap geeft voldoening

Vanuit haar werk probeert Anja mensen te motiveren om duurzame maatregelen te nemen, en dat dringt steeds meer door. Dat was een aantal jaren geleden vaak nog anders. ‘Neem een klus als het inrichten van een zolder. Als je daarmee aan de slag gaat, is het handig de zolder gelijk te isoleren en zonnepanelen te nemen. Mensen waren dan in eerste instantie enthousiast. Maar zodra de kosten hiervoor bekend waren, kozen ze toch eerder voor een nieuwe inrichting en werd de isolatie wegbezuinigd. Dat vond ik een gemiste kans. Inmiddels zie ik dat steeds meer mensen ook gaan verduurzamen. En als wijkambassadeur kan ik anderen echt enthousiast hiervoor maken Dat is heel erg leuk om te doen. Het geeft veel voldoening. Het ambassadeurschap is een mooi platform om meer mensen dan alleen mijn eigen buren te bereiken.’

Energierekening van 140 naar 50 euro per maand

‘We zijn een gezin met twee pubers in huis,’ vervolgt Axel. ‘Toch is het ons gelukt om onze energierekening fors te verlagen.’ Anja, ‘Naast isolatie hebben we een zonneboiler geplaatst waarmee we ons gasverbruik al tot de helft terugbrachten en liggen er ook 4 zonnepanelen op ons dak. Om nog meer te besparen op onze energierekening hebben we ook een aandeel genomen in een windmolen die ons voor een deel van goedkope, groene stroom voorziet. Zo hebben we onze maandelijkse energiekosten kunnen terugbrengen van 140 naar 50 euro per maand. In onze wijk zijn de woningen eigenlijk allemaal uit dezelfde tijd, dus iedereen uit onze buurt kan deze winst ook maken.

Huurders vergeten groep

Toch ziet Anja dat veel mensen de aansluiting dreigen te verliezen. Vooral huurders. ‘We organiseren wijkavonden en zien dat het merendeel dat die avonden bezoekt, hoogopgeleide Nederlandse, van middelbare leeftijd met een eigen woning. Een grote groep mensen met een andere achtergrond bereiken we gewoon niet.
Ik raakte betrokken bij stichting de Leidse Uitdaging die ook het Theehuis in de Tuin van Noord runt. Kwam in aanraking met bewoners van De Hoven en de Prinsessenbuurt, twee wijken met veel sociale huurwoningen. Deze mensen hebben veel minder te besteden, hebben een gevarieerde achtergrond en zijn veelal anderstalig. In dit soort wijken is er vaak weerstand tegen de energietransitie, omdat mensen bang zijn dat het ze heel erg veel gaat kosten. Dan gaan mensen met de hakken in het zand. Argumenten als te duur of het kan niet, komen dan om de hoek kijken’.

Energie voor Energie

‘Een project van stichting de Leidse Uitdaging is Energie voor Energie: vrijwilligerswerk in de wijk waarmee bewoners punten sparen voor energiebesparende maatregelen. Bijvoorbeeld boodschappen doen voor een buurman of een tuin onderhouden voor iemand die dat zelf niet meer kan. Met de spaarkaart geef je deze ‘vriendendiensten’ niet zomaar gratis weg, maar wordt je inzet beloond.’ Ik raakte steeds meer bij dat project betrokken.

Een dergelijk initiatief is er niet zomaar. Er zitten veel haken en ogen aan, vooral wetgeving. Je mag bijvoorbeeld iemand met een bijstandsuitkering niet zonder meer extra’s geven. Voor nu zijn de activiteiten dan ook vooral gericht om deze groep mensen, huurders en woningeigenaren die niet zoveel hebben te besteden, actief te betrekken en praktische informatie te geven.
Anja ging op zoek naar mogelijkheden om toch ook deze groep mensen te bereiken. Ze wil ook deze mensen het besef geven, uitleggen, waarom het belangrijk is mee te doen en niet af te wachten tot iemand het voor je komt oplossen.

Anja vertelt wat ze zoal doen. ‘We willen álle mensen bereiken, ook laaggeletterden of mensen die de Nederlandse taal minder goed beheersen. Deze mensen willen we met elkaar in gesprek brengen over bepaalde onderwerpen van de energietransitie. Grote thema’s zoals van aardgas los terugbrengen naar de menselijke maat: wat betekent dit voor jou? Mensen hun eigen kennis en ervaring met elkaar laten delen. Het gaat echt om kleine dingen zoals deksel op de pan als je kookt. Kost niks, maar je bespaart gas en levert je dus geld op. Zo krijgen mensen de regie terug.

We hebben nu overleg met organisaties die al voor deze doelgroepen werken zodat wij van hun ervaring kunnen leren. Zij kijken mee of onze ideeën hun doel bereiken. (https://www.lsabewoners.nl/energie/)
Als alles zover is willen we in de Hoven starten. Bewoners die nu al actief zijn in de wijk willen we graag benaderen met de vraag om een GOED-gesprek te starten. Wij faciliteren hen met een ruimte, zij brengen de mensen mee.’

Rol woningcorporaties

Wat Anja betreft ligt er een grote verantwoordelijkheid bij de corporaties. ‘Huurders zijn heel erg afhankelijk van de corporaties. Als die niet genoeg doen, blijven de huurders met een hoge energierekening zitten’.
Maar Anja ziet hier ook een rol voor de huurders zelf. ‘We waren, toen we begonnen, ons niet eens zo zeer bewust dat er zoveel mensen huren die eigenlijk heel afhankelijk zijn van hun woningeigenaar. Misschien kun je als huurder alleen niet heel veel doen, maar je kunt de vraag, je wens wel bij je corporatie of woningeigenaar neerleggen. Je vergroot de impact als je dit met een groep huurders samen doet. Die kennis proberen we ook mee te geven aan de huurders. We laten ze zien wat hun impact kan zijn als ze dingen als groep bespreken. Dus ook met huurders kunnen we praten over grotere maatregelen, alleen wat ze kunnen doen op dat vlak is anders: communicatie, mobiliseren!’.

Rol gemeente

Ook de gemeente kan huurders actief helpen. Anja haalt een ontmoeting aan die indruk op haar maakte. ‘Na afloop van een bijeenkomst kwam een vrouw naar me toe met in haar hand een artikel over energie besparen. Ze wilde graag veel tips hoe ook zij energie kan besparen. Ik gaf aan dat ze bijvoorbeeld haar verwarming een graadje lager kan zetten. Maar de vrouw zei dat haar verwarming standaard op 13 graden staat, omdat ze anders de rekening niet kan betalen. Dan word je wel heel erg geconfronteerd met je eigen ‘bubble’ waarin je leeft. Ook een ledlamp kopen is voor deze mensen niet mogelijk.

Gelukkig gaat gemeente Leiden dit jaar een samenwerking aan met de 14 energiecoaches die vorig jaar zijn opgeleid. Huurders kunnen binnenkort op hen een beroep doen en de gemeente gaat dit ondersteunen onder andere door voor huurders gratis maatregelen beschikbaar te stellen. Het zou dan leuk zijn dat er een gezamenlijk moment wordt gepland waarop buren met elkaar de maatregelen gaan uitvoeren zodat het ook iets doet voor de onderlinge verbinding.
Momenteel wordt dit plan uitgewerkt. We zijn aan het kijken of we hierin ook iets kunnen doen, als wijkambassadeurs samen. Om het besef op gang te brengen. Als je subsidie, of iets tastbaars krijgt, geeft dat stimulans, maar mensen ervaren het vooral ook als een beloning dat ze GOED bezig zijn.

Anja’s GOED-TIP:

Kijk niet alleen naar de stroomopbrengst als je zonnepanelen overweegt. Veel mensen weten niet dat zonnepanelen schaduw op het dak geven waardoor automatisch ook de ruimte eronder, bijvoorbeeld je zolder, minder sterk opwarmt. Dus je hebt een groot deel van het jaar gratis stroom, maar óók gratis verkoeling in huis. Voor zonnepanelen verdwijnen langzaam maar zeker de financiële impulsen in de vorm van de zogenaamde salderingsregeling. Dus doe het nu zodat je nog gebruik kunt maken van de mogelijkheid een deel van je investering terug te krijgen. Maar ook als salderen stap voor stap naar nul wordt teruggebracht, blijft investeren in zonnepanelen zeer lucratief. Alleen duurt het dan iets langer voordat je je investering terug verdient.

Volgende maand in de spotlight

De GOED wijkambassadeurs van de gemeente Leiden vertellen over hun activiteiten en waarom zij het belangrijk vinden zich in te zetten als wijkambassadeur. Elke maand zetten we een ambassadeur in de spotlight. Anja is samen met haar partner Axel wijkambassadeur in Leiden Noord en geeft de aftrap voor deze GOED-estafette. Anja draagt het GOED-estafettestokje graag over aan wijkambassadeur Ckees van Oijen en heeft voor hem de volgende vraag: ‘Ckees, het is het Jaar van het Dak. Hoe ga jij de Stevenshof aan de groene daken krijgen mét zonnepanelen?

Stadskrant 23 april 2020